retim
NSZ
Suni deri sekt繹r羹 羹lkemizde 癟ok h覺zl覺 bir ekilde gelien ve belki de ilerki y覺llarda d羹nya birincisi olaca覺m覺z bir 羹retim dal覺d覺r. retimin i癟inde yer almadan 繹nce suni derinin hayat覺m覺za ne denli sokulmu olduunu bilmiyordum: Spor ayakkab覺lar覺,terlik,癟anta,kemer,ajanda kab覺,oto 羹st d繹eme,koltuk d繹emelikleri....vs. gibi pek 癟ok kullan覺m alan覺 vard覺r. Elbetteki giyim sekt繹r羹n羹 de unutmamak gerekir. Giyim sekt繹r羹 derken, g繹r羹nt羹s羹 - deri - imaj覺 vermeyen ancak ayn覺 makinalarda ayn覺 ekilde 羹rtetilen pek 癟ok giyimlik 羹r羹nden bahsetmekteyim.
襤nternette bu konuyla ilgili bir arat覺rma yaparken herhangi bir T羹rk癟e metnin olmad覺覺n覺 farkettim. Olan kaynaklar ise sadece 羹retim i癟in gerekli hammaddeyi yada 羹r羹n羹n kendisini ifade etmektedir. Dolay覺s覺yla bu konu 羹zerine haz覺rlam覺 olduum arat覺rmam覺 aa覺da veriyorum. Elbetteki t羹m konular覺 daha ayr覺nt覺l覺 bir ekilde vermek olanaks覺zd覺r. Aa覺da bahsedilen 羹retimde, ISOTEX (襤talya) firmas覺na ait 4 ge癟ili Transfer Kaplama Makinas覺 temel al覺nm覺t覺r. Eer bu konuyla ilgili bir arat覺rma yaparken bu sayfay覺 bulduysan覺z bravo size. O halde; buradaki metin, grafik ve ekillerden kaynak belirtmeksizin yararlanabilirsiniz. Yararl覺 olmas覺 dileiyle,
1. G襤R襤
Her ey 1400l羹 y覺llarda inlilerin balmumuna dald覺r覺lm覺 kumatan emsiye yapmalar覺yla balad覺. Daha sonra Direkt Kaplama olarak isimlendirilecek ilemin tarihteki ilk uygulamas覺yd覺. Kuma覺n tamamiyle farkl覺 bir malzemeyle kaplanarak/birletirilerek ilevini daha iyiye g繹t羹rme fikri b繹yle olutu.
Bug羹n kulland覺覺m覺z PVC ve PU gibi polimerlerin atas覺 1839 y覺l覺nda Goodyear taraf覺ndan 羹retildi. Goodyear, k羹k羹rtle vulkanize edilmi kau癟uk olan Liboniti 羹retti. Fakat o y覺llarda hen羹z polimer kavram覺 ortaya at覺lmam覺t覺.
1900l羹 y覺llarda 襤talyada Direkt Kaplama ilemiyle mezure 羹retildi. Takip eden y覺llarda 1. d羹nya sava覺 esnas覺nda Almanlar ilk U-Boat modelini 羹rettiler. Ancak d覺 etkenlere kar覺 son derece dayan覺ks覺zd覺.
1920-1930 y覺llar覺 aras覺nda Alman kimyac覺 H. Staudinger Makromolek羹l hipotezini ortaya att覺 ve deneysel olarak ispatlad覺. 襤te bu tarihten sonra polimer kimyas覺 d羹nyada bir devrim yaratt覺.
1960l覺 y覺llarda kuma ve plastik 繹zelliklerini ayn覺 anda i癟eren bir yap覺dan bahsedilmeye baland覺. Y羹zey, doal deri efekti verirken salaml覺覺n覺 kuma sal覺yordu. Bu y覺llarda Transfer Kaplama ortaya 癟覺kt覺. O y覺llarda kullan覺lan transfer ka覺tlar覺 en fazla 100 繙C ye dayan覺kl覺yd覺. Teknolojinin ve malzeme bilgisinin geliimiyle suni deri uygulamalar覺 bug羹nk羹 halini ald覺.
2. SUN襤 DER襤 RET襤M襤
Polimer, monomer denilen ufak molek羹llerin birbirine kovalent ba ile balanarak oluturduklar覺 b羹y羹k bir molek羹ld羹r. 襤nsanlar覺n elele tutumas覺yla oluan zincire benzetilebilirler. Bize en uygun olan polimerler PVC (Poli Vinil Klor羹r) ve PU (Poli retan) , termoplastik s覺n覺f覺na giren polimerlerdir. Camlama s覺cakl覺覺n覺n 羹st羹ndeki s覺cakl覺klara 覺s覺t覺ld覺klar覺nda yumuayabilirler ve ilenebilir 繹zellie sahiptirler. Soutulduklar覺 zaman ise istenilen ekilde sertleirler. Fakat 覺s覺t覺ld覺klar覺 zaman tekrar yumuarlar ve eer istenirse tekrar ekillendirilebilirler. B繹ylece defalarca ekillendirilebilir. PVC, plastikletirilip ilendii zaman kararl覺, kuru ve esnek bir 繹zellie sahiptir. 襤te bu 繹zelliklerinden dolay覺 suni deri 羹retiminde PVC ve PU kullan覺lmaktad覺r.
En basit anlat覺m覺yla suni deri u ekilde 羹retilir:
Haz覺rlanan hamurlar1 istenen desenin bulunduu ka覺t 羹zerine bir b覺癟ak vas覺tas覺yla s覺yr覺l覺r. Ka覺t f覺r覺na girerek 羹zerindeki hamurun u癟ucu maddelerinden kurtulur. Kalan kat覺 madde kararl覺 bir tabaka haline gelir. 襤stenen kal覺nl覺a g繹re bu ilem tekrarlan覺r. En son kademede yap覺t覺rma hamuru t羹m katmanlar覺n 羹zerine s覺yr覺l覺r ve bask覺yla kuma yap覺t覺r覺l覺r. Son kademe f覺r覺nda kuma覺n hamura buland覺覺 b繹lgeler kat覺la覺p kuma覺 tutar. F覺r覺ndan 癟覺kan ka覺ttan film tabakas覺 al覺n覺r.
Hamur1: PVC ve PU hamuru olarak ikiye ayr覺l覺r. PVC, DOP gibi plastikletiricilerle 癟繹z羹nd羹r羹ld羹羹nde PVC hamuru elde edilir. PU, hali haz覺rda bir 癟繹zelti eklinde gelir. Ancak DMF gibi ek 癟繹z羹c羹 ilavesi yap覺labilir. Bu 癟繹zeltiye PU hamuru denir.
Birinci f覺r覺nda 2, ikinci f覺r覺nda 2, 羹癟羹nc羹 f覺r覺nda 3 ve d繹rd羹nc羹 f覺r覺nda 4 覺s覺tma b繹lgesi vard覺r. F覺r覺nlar覺n 覺s覺tmas覺 k覺zg覺n mineral ya vas覺tas覺yla yap覺lmaktad覺r. K覺zg覺n ya, f覺r覺nlar i癟erisinde bulunan kanat癟覺kl覺 peteklerden ge癟erek fanlarla 癟evrimi salanan havay覺 覺s覺t覺r ve 覺s覺y覺 ka覺t 羹zerindeki hamura aktar覺r. Her 覺s覺tma b繹lgesi birer termokupl vas覺tas覺yla s覺cakl覺k kontrol羹ne sahiptir ve istenen s覺cakl覺覺n eldesi i癟in k覺zg覺n ya 癟evrimi otomatik olarak a癟覺l覺r veya kapat覺l覺r.
Is覺tma kazan覺 i癟erisinde sarmal borulardan ge癟en ya yakla覺k 275 - 285 繙C ye kadar 覺s覺t覺l覺r ve kollekt繹re g繹nderilir. Kollekt繹rden de t羹m makinalara g繹nderilir. evrime giden ve d繹nen k覺zg覺n ya s覺cakl覺klar覺 aras覺ndaki fark yakla覺k 5 - 8 繙C kadard覺r. Ya 癟evriminde en 繹nemli fakt繹r, k覺zg覺n ya覺n 癟evrime Transfer Kaplama Makinas覺n覺n 癟覺k覺覺ndan girmesi ve baa doru gelmesidir. 羹nk羹 as覺l 覺s覺 ihtiyac覺 makinan覺n 癟覺k覺 b繹lgelerindedir.
Birinci f覺r覺nda 6, ikinci f覺r覺nda 8, 羹癟羹nc羹 f覺r覺nda 12 ve d繹rd羹nc羹 f覺r覺nda 14 b繹lme vard覺r ve her b繹lme 羹zerindeki egzoz borular覺 vas覺tas覺yla f覺r覺n i癟erisindeki gazlar d覺ar覺 at覺l覺r. Her b繹lme 1.5 m uzunluundad覺r.
Ak羹m羹lat繹r ekil 1de g繹sterildii gibi sistemin en ba覺nda yer almaktad覺r. Ka覺t dikey sistemde 癟oklu ge癟i yapt覺r覺larak toplan覺r. Toplanan ka覺t yakla覺k 60 - 65 metredir. Bu k覺s覺m sayesinde 癟al覺ma durdurulmadan ka覺t eklemesi yap覺l覺r. Ka覺t ekleme ilemi esnas覺nda sistem ak羹deki ka覺tla beslenir. Dolay覺s覺yla 羹retim durmaz. retim h覺z覺 19 metre/dakika olduunda ka覺t ekleme ilemi en fazla 140 s羹rmektedir. Bu s羹rede sistem yakla覺k 32 metre ka覺da ihtiya癟 duyar. Bu ka覺d覺 ise ak羹den 癟eker. Ka覺d覺n bir noktas覺n覺n sisteme girmesi ve 癟覺kmas覺 aras覺nda 830 gibi bir zaman ge癟er. Ka覺t bu zaman覺n 310 k覺sm覺n覺 ak羹de, 30 k覺sm覺n覺 birinci f覺r覺nda, 40 k覺sm覺n覺 ikinci f覺r覺nda, 58 k覺sm覺n覺 羹癟羹nc羹 f覺r覺nda, 108 k覺sm覺n覺 d繹rd羹nc羹 f覺r覺nda ve kalan 204 lik k覺sm覺 ise soutma silindirleri gibi b繹l羹mlerde ge癟irir. Ka覺t b繹ylece sistemde yakla覺k 162 metre aras覺nda bir yol kat eder. Kullan覺lan ka覺tlar 覺s覺ya dayan覺kl覺 ve 繹zel desenli y羹zeye sahiptirler. Ka覺t eni 150 - 155 cm aras覺ndad覺r.
DOP gibi plastifiyanlarla plastisol hale getirilen PVC, 覺s覺t覺l覺p kurutulur ve kararl覺 film tabakas覺 oluturur. Bu film tabakas覺na Skin ad覺 verilir. Eer bu plastisol i癟erisinde s羹ngerlemeyi salayan porofor varsa 覺s覺tma esnas覺nda s羹ngerleerek bize kal覺nl覺k salayan bir tabaka salayacakt覺r. Bu tabakaya S羹nger ad覺 verilir. zellikle giyimlik 羹r羹nlerde tueyi (Tue: r羹ne dokunulduunda al覺nan his), d覺 etkenlere kar覺 dayan覺m覺 salayan ve yap覺may覺 engelleyen 羹st PU katman覺na ise Pre-Skin ad覺 verilir.
Hamur ka覺t 羹zerine ekil 4 te g繹sterildii gibi s覺yr覺larak aktar覺l覺r. B覺癟a覺n ka覺da olan uzakl覺覺 ayarlanmak suretiyle ka覺da s覺yr覺lacak hamurun miktar覺 da ayarlanm覺 olur. B覺癟a覺n konumu 癟ok hassas hareket eden sistem yard覺m覺yla sa, sol yada her iki k覺s覺m ayn覺 anda hareket ettirilerek aa覺 yada yukar覺 al覺nabilir. B繹ylece metrekareye verilen hamur gramaj覺 da ayarlanm覺 olacakt覺r. 襤lk katman ka覺da s覺yr覺ld覺ktan sonra f覺r覺n i癟erisinde 覺s覺yla kararl覺 hale getirilir. Her f覺r覺n 癟覺k覺覺nda kapal覺 soutma suyu 癟evrimine sahip silindirlerde soutulur ve 羹zerine ikinci katman hamuru s覺yr覺l覺r. Burada b覺癟ak konumu 繹nemlidir. Eer ikinci katman b覺癟ak konumu ilk katman kal覺nl覺覺ndan daha d羹羹kse ilk katman b覺癟aa tak覺lacakt覺r. Dolay覺s覺yla bir sonraki katman i癟in b覺癟ak konumu ayarlan覺rken bir 繹nceki b覺癟ak konumu g繹z 繹n羹nde bulundurulur. r羹n gramaj覺 ayarlan覺rken d繹rd羹nc羹 b覺癟aktan geriye doru hesaplama yap覺l覺r. rnein 羹癟 ge癟i olarak 羹retilecek olan ve 320 g/m2 olmas覺 istenen 羹r羹n i癟in: 80 g yap覺t覺rma, 160 g alt kat ve 25 g pre-skin kat覺 verilir. Burada kullan覺lan kuma 55 g olarak al覺nm覺t覺r.
Suni deri 羹retiminde geri d繹n羹羹m olamayaca覺ndan 羹retimin her aamas覺 kontrol alt覺nda olmal覺d覺r. Hamurlar覺n haz覺rlanmas覺 esnas覺nda tart覺mlar覺n eksiksiz olmas覺, hamurda bulunan b羹y羹k par癟ac覺klar覺n ezilmesi, filtrasyonun 癟ok iyi yap覺lmas覺 ve hamur viskoziteleri 癟ok 繹nemlidir. Kontrol bu noktadan balar. Sistemde bulunan silindir ve dier ekipmanlar覺n temizlii de ayn覺 ekilde 繹nemlidir. Toz ba d羹mand覺r ve 羹retim balang覺c覺nda t羹m sistem iyice temizlenir. Ka覺d覺n d覺ar覺dan ge癟i yapt覺覺 b繹lgelerin alt k覺sm覺 eski ka覺t par癟alar覺yla kapat覺l覺r ki statik nedeniyle toz toplamas覺 en aza insin. Her b覺癟aktaki g繹revli eleman 羹retim esnas覺nda olabilecek 癟izgi vs. gibi problemleri an覺nda d羹zeltmek i癟in t羹m dikkatini ka覺t ge癟iine verir. 覺k覺ta 羹r羹n her an g繹zlendii gibi her toptan numune al覺n覺r ve gramaj, renk ve yap覺mas覺na bak覺l覺r.
3. D襤ER 襤STASYONLAR
Transfer kaplama makinas覺ndan 癟覺kan 羹r羹nlerin bir癟ou ek istasyonlarda farkl覺 ilemlere tabi tutularak 繹zellikleri deitirilir. Bunlardan ilki GOFRAJ olarak adland覺r覺lan istasyondur. Burada yar覺 羹r羹n 繹nce I/R yayan rezistanslarla 覺s覺t覺l覺r ve belli bir desene sahip metal silindirden bask覺yla ge癟irilir ve soutularak kararl覺 hale getirilir. Eer 羹st katman (pre-skin) PVC ise 覺s覺tma bu rezistanslarla, 羹st katman PU ise 覺s覺tma direkt olarak deseni i癟eren silindirin 覺s覺t覺lmas覺yla yap覺l覺r. 羹nk羹 PU katman覺 覺s覺ya kar覺 daha hassas 繹zelliktedir. Gofraj ileminde en 繹nemli parametre, istenen desenin her noktada yani sol, sa ve ortada ayn覺 oranda bas覺labilmesidir. Gofraj 繹ncesi 羹r羹n kal覺nl覺覺 120 繕m ise, gofraj sonras覺 bu yakla覺k 110 繕m olacakt覺r. Dolay覺s覺yla 羹retim esnas覺nda bu g繹z 繹n羹ne al覺narak 羹r羹n kal覺nl覺覺 kontrol alt覺nda bulundurulur. Ayr覺ca bask覺 癟ok fazla olmamal覺d覺r, aksi halde desen alt katmanda g繹z羹kecektir ki bu istenmeyen durumdur.
Emprime istasyonunda 羹r羹n 羹zerine yine desenlerin bulunduu silindirler vas覺tas覺yla renkli desenler bas覺labilir veya verniklenebilir. Burada istenilen rengin ayarlanmas覺 繹nemlidir. Kar覺覺m haz覺rland覺ktan sonra deneme yap覺l覺r ve renk uygunsa ileme ge癟ilir.
Kalender istasyonunda 羹r羹n 羹zerine ka覺t 羹zerindeki desen s覺cakl覺kla bas覺l覺r. Ayn覺 zamanda kuma覺n 羹t羹lenmesi amac覺yla da bu istasyon kullan覺lmaktad覺r.
Z覺mpara istasyonunda y羹ksek turla d繹nen silindirle 羹r羹n 羹zeri z覺mparalan覺r. Gofrajdan 癟覺km覺 羹r羹ndeki girintili b繹lgeler etkilenmezken, y羹ksek b繹lgeler z覺mparalan覺r ve alt katman renginin a癟覺a 癟覺kmas覺yla 羹r羹n deiik bir efekt kazan覺r.
Tambur istasyonunda ise buharla 覺s覺t覺lan ve ayn覺 zamanda saa ve sola d繹nd羹r羹len 羹r羹ne eskime efekti kazand覺r覺l覺r.
F覺r癟a istasyonunda ise 羹st y羹zey f覺r癟alanarak parlakl覺覺 salan覺r.
4. KULLANILAN HAMMADDELER
PVC PU PVC i癟in plastifiyanlar PU i癟in 癟繹z羹c羹ler Viskozite ayarlay覺c覺lar Porofor Is覺 ve 覺覺k stabilizat繹rleri Dolgu maddesi Renklendiriciler Cross-Link yap覺c覺lar Dispersiyon salay覺c覺 ajanlar
4.1. PVC
Kullan覺lan PVCler d羹羹k, y羹ksek ve orta viskoziteye g繹re s覺n覺fland覺r覺lm覺t覺r. PVC viskozitesi, kar覺覺m yap覺lacak plastifiyan miktar覺 ile doru, elde edilecek olan 羹r羹n sertliiyle ise ters orant覺l覺d覺r. Yani d羹羹k viskoziteli bir PVC d羹羹k miktarda plastifiyan al覺rken 羹r羹n ise y羹ksek sertlie sahiptir.
PVC hamuru d繹rt viskozik 繹zellik g繹sterir:
Newtonian: Hamur kar覺t覺r覺ld覺覺nda elde edilen viskozite sabit kal覺r, zamanla deimez ki bu ideal durumdur. Pseudoplastic: Hamur viskozitesi kar覺t覺rmayla d羹er. Dilatancy: Hamur viskozitesi kar覺t覺rmayla artar. Thixotropy: Hamur viskozitesi kar覺t覺rmayla d羹er fakat zamanla tekrar y羹kselir. Newtonian 繹zellik ideal bir durumdur ve biz dier 羹癟 viskozik 繹zellikle kar覺lamaktay覺z. Hamur vizkozitesi 癟ok 繹nemlidir. Dolay覺s覺yla istenen viskoziteyi elde etmek i癟in 癟eitli maddeler kullan覺l覺r. Viskoziteyi d羹羹rmek i癟in White Spirit veya BYK 4040 kullan覺lmaktad覺r. WS oran覺 en fazla %6 olmal覺d覺r. WS kullan覺m覺 hassas 羹r羹nlerde tercih edilmemelidir zira buharlama esnas覺nda y羹zeyde istenmeyen noktac覺klara ve parlamalara sebep olabilir ve ayr覺ca kat覺ld覺覺 hamurdaki plastisol molek羹l羹n羹 iirdiinden zamanla hamur, d羹羹r羹lmek istenen viskozite deerinden daha da y羹ksek bir viskoziteye sahip olur. BYK 4040 ise 癟ok iyi bir viskozite indirgeyicidir. Elbette herzaman i癟in WS veya 4040 katk覺s覺 deilde zaman zaman kar覺t覺rmak da kullan覺lan bir dier y繹ntemdir. Ayr覺ca ilave plastifiyan veya extender PVC de kullan覺labilir. Hamur viskozitesini artt覺rmak i癟in ise Aerosil ve BYK 810 gibi katk覺lar kullan覺lmaktad覺r.
PVCde molek羹l a覺rl覺覺 k覺saca K deeriyle g繹sterilir. K deeri 70 ve alt覺nda ise d羹羹k, 羹zerinde ise y羹ksek olarak kabul edilir. K deeri y羹kseldik癟e mekanik 繹zellikler artar. F羹zyon s覺cakl覺覺 y羹ksek, pime s羹resi uzundur. Parlakl覺k azal覺r. D羹羹k K deerli PVCler s羹nger kat覺nda (expans) daha iyi sonu癟 verir. 6931 kodlu PVC d羹羹k viskozitelidir ve skin kat覺nda kullan覺lmaktad覺r. 682 ise orta viskozitelidir ve s羹nger kat覺 i癟in idealdir.
Em羹lsiyon PVCler daha 癟ok ince yap覺l覺 羹r羹nlerde kullan覺lmaktad覺r. Tanecik boyutlar覺 1.5 - 7 繕m aras覺ndad覺r. S羹spansiyon PVCler 100 - 200 繕m aras覺nda tanecik boyutuna sahiptirler ve kaba yap覺l覺 羹r羹nlerde tercih edilirler. Mikro s羹spansiyon PVCler ise 25 - 50 繕m tanecik boyutuna sahiptirler. S羹spansiyon PVCler 癟ok kaba taneciklere sahip olduklar覺ndan 癟ou kez tek balar覺na kullan覺lmay覺p % 20 - 25 oran覺nda mikro s羹spansiyon PVClerle kar覺t覺r覺l覺p kullan覺l覺rlar.
4.2. PLAST襤F襤YANLAR
Birincil plastifiyan olarak DOP (Di Oktil Ftalat) kullan覺lmaktad覺r. 8 karbonlu ve y羹ksek viskozitelidir. 襤kincil plastifiyan olarak DOA kullan覺lmaktad覺r. DOA tek ba覺na kullan覺lmaz, DOP ile beraber kullan覺l覺r ve oran覺 en fazla %7-8 aras覺ndad覺r. BBP (Benzil Butil Ftalat) ise dier bir plastifiyand覺r. PVC molek羹l羹ne en 繹nce balan覺p zamanla viskozitenin artmas覺n覺 ve ideal viskoziteye ulamay覺 salay覺p imeye yard覺mc覺 oluyor.
4.3. DOLGU MALZEMELER襤
CaCO3 (Kalsiyum Karbonat: Kalsit, Tebeir Tozu) Bize en uygun kalsitin tanecik boyutu en fazla 7 繕m olmal覺d覺r. Grafikten de g繹r羹ld羹羹 gibi %60 kalitede bir 羹r羹n i癟in en fazla %50 oran覺nda kalsit kullan覺labilir. Daha fazlas覺 羹r羹n 繹zelliklerini bozar. r羹ne sertlik verir.
BaSO4 (Baryum S羹lfat) Y羹zeyi az ve dier dolgulara nazaran daha a覺rd覺r. PVCyi fazla da覺tmaz. Plastik 繹zellii yok ettii i癟in 繹zellikle giyimlik 羹r羹nlerde en ideal dolgu malzemesidir.
Al(OH)3 (Al羹minyum Hidroksit: Al羹mina) ve Sb2O3 (Antimon Oksit)
r羹ne yanmazl覺k 繹zellii verirler. En fazla %8 oran覺nda kullan覺labilirler.